Testamenty szczególne

Forma testamentu = ad solemnitatem.

Brak formy = nieważność (możliwa konwersja).

Kategorie testamentów:

• zwykłe (holograficzny, notarialny, alograficzny),
  
• szczególne (ustny, sporządzony na polskim statku morskim lub powietrznym, wojskowy).
  

Testamenty szczególne mogą być sporządzane tylko w szczególnych okolicznościach, oraz tracą moc (stają się bezskuteczne) po upływie 6 m-cy od dnia ustania okoliczności uzasadniających niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu (bieg terminu ulega zawieszeniu przez czas w którym spadkodawca nie ma możliwości sporządzenia testamentu zwykłego).

Testament ustny

Wymogi:

• ustnie, w obecności co najmniej 3 świadków.
  
• obawa rychłej śmierci, albo
  
• wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy jest niemożliwe lub bardzo utrudnione,
  
• Stwierdzenie treści testamentu:
  
  • pismem = jeden ze świadków albo O3 spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem 1 roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i 2 świadkowie albo wszyscy świadkowie.
    
  • zeznaniami świadków = jeżeli treść testamentu nie zostanie stwierdzona w sposób określony powyżej, można ja w ciągu 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić poprzez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków napotyka na trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach 2 świadków.
    

Testament ustny może zostać sporządzony przez osobę nie mogące mówić (orzecz. SN z 1982 r.). Ustnym oświadczeniem woli jest nie tylko oświadczenie wyrażone słowami, ale także oświadczenie wyrażone powszechnie przyjętymi znakami i gestykulacją.

Testament na polskim statku morskim lub powietrznym -

Wymogi:

• ustnie przed dowódcą statku lub jego zastępcą;
  
• w obecności 2 świadków,
  
• dowódca spisuje wolę spadkodawcy z podaniem daty jej spisania,
  
• pismo odczytuje w obecności świadków i spadkodawcy
  
• pismo podpisują spadkodawca (jeśli nie może się podpisać to zaznacza się to w piśmie z podaniem przyczyny braku podpisu), świadkowie, oraz dowódca lub zastępca statku.
  

Niedopełnienie formalności = nieważność testamentu.

Konwersja = nieważny może być uznany za ważny testament ustny, jeśli spełnione są wymagania.

Sama podróż na polskim statku morskim lub powietrznym stanowi wystarczającą przesłankę skorzystania z tej formy testamentu. Wystąpienie dodatkowych przesłanek (np. niebezpieczeństwo katastrofy, obawa rychłej śmierci spadkodawcy) nie jest konieczne.

Testament wojskowy

Podstawa = rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej w sprawie testamentów wojskowych.

Uprawnieni = żołnierze Sił Zbrojnych tylko w okresie mobilizacji lub wojny albo w czasie przebywania w niewoli.

Testament wojskowy może być sporządzony według jednej z następujących form:

A)

• spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie sędziemu wojskowemu,
  
• który spisuje ją w protokole z podaniem miejsca i daty jego sporządzenia,
  
• odczytuje protokół spadkodawcy i sporządza o tym wzmiankę;
  
• następnie protokół podpisują spadkodawca i sędzia, a jeżeli spadkodawca nie może się podpisać, sędzia wojskowy powinien zamieścić w protokole uwagę wyjaśniającą powód braku podpisu spadkodawcy;
  

  B)
  

• spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie w obecności 2 świadków jednocześnie obecnych,
  
• z których jeden spisuje wolę spadkodawcy, podając miejsce i datę jej spisania,
  
• a następnie tak sporządzony testament podpisują spadkodawca i dwaj świadkowie;
  

  C)
  

• jeżeli spadkodawca nie może się podpisać, oświadcza ustnie swą ostatnią wolę w obecności 3 świadków jednocześnie obecnych,
  
• z których jeden spisuje wolę spadkodawcy podając miejsce i datę jej spisania wraz z wyjaśnieniem powodu braku podpisu spadkodawcy;
  
• tak sporządzony testament po odczytaniu go spadkodawcy i dokonaniu o tym wzmianki podpisują wszyscy trzej świadkowie.
  

  Linki sponsorowane
  

  RADCA PRAWNY Spadki tel. 503-300-503 www.matysiak-radcaprawny.pl

Testament holograficzny

(art. 949 KC)

Testament własnoręczny (holograficzny) = testament zwykły. Sporządzić go mogą jedynie osoby potrafiące i mogące czytać i pisać.

Wymogi = własnoręczny + podpis + data (Brak daty = nieważność testamentu, ale tylko gdy są wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu).

W całości napisany własnoręcznym pismem = nie można posługiwać się urządzeniami technicznymi służącymi do pisania (np. maszyną).

Walor testamentu ma tylko jego oryginał.

Musi zostać podpisany przez spadkodawcę.

Podpis pełni kilka funkcji: potwierdza wolę testowania, pozwala zidentyfikować spadkodawcę oraz oznacza, że złożone oświadczenie jest ukończonym testamentem.

Podpis powinien być złożony pod tekstem testamentu. Rozporządzenia zamieszczone poniżej podpisu testatora są nieważne. Do ich ważności byłby niezbędny ponowny podpis pod nimi.

W zasadzie powinien składać się z imienia i nazwiska, lub przynajmniej pierwszej litery imienia i nazwiska. Zwykle wystarczy jednak samo podpisanie nazwiskiem. Podpis nie musi być wyraźny, wystarcza, że stwarza możliwość odczytania nazwiska każdemu, kto to nazwisko zna.

Nie może być uznany za podpis skrót nazwiska lub parafa.

Jeśli nazwisko dwuczłonowe – wystarczy podpis składający się z jednego członu. Można podpisać się pseudonimem, jakim w stosunkach prawnych posługuje się testator.

Podpis wg SN:

-    do ważności testamentu holograficznego zawartego w liście wystarczy podpisanie go tylko imieniem, jeżeli stosunek osobisty spadkobiercy i spadkodawcy uzasadnia tego rodzaju podpis.

-    ważny jest testament własnoręczny zawarty w liście spadkodawcy do spadkobiercy, podpisany w sposób określający jedynie stosunek rodzinny spadkodawcy do spadkobiercy, jeżeli okoliczności nie nasuwają wątpliwości co do powagi i zamiaru takiego rozrządzenia.

-    w razie zawarcia testamentu w liście podpis nie musi być wyodrębniony z pozostałej części listu, wystarczy umieszczenie go na końcu listu.

-    osoba sporządzająca testament własnoręczny, która w jego treści wymienia swoje imię i nazwisko przed rozporządzeniem majątkiem, nie dopełnia tym samym obowiązku podpisania testamentu.

Musi zostać opatrzony datą.

Umieszczenie daty służy dwóm celom: określenie czy w chwili pisania testamentu spadkodawca posiadał zdolność testowania oraz w celu określenia kolejności kilku sporządzonych testamentów.

KC nie mówi jakie elementy musi zawierać data. Można podać dzień, miesiąc i rok, ale za wystarczające uznawane jest podanie tylko miesiąca i roku albo pory roku i roku. Dopuszczalne też jest określenie opisowo (np. "35 urodziny").

Brak daty powoduje nieważność testamentu, ale tylko wtedy gdy wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu (np., nie wiadomo czy testament sporządził spadkodawca przed czy po ubezwłasnowolnieniu), co do treści testamentu (np. gdy powołał do spadku "żonę", a żonaty był więcej niż raz) lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów (jeżeli wśród testamentów jest choć jeden bez daty i z ich treści nie wynika jaki jest ich wzajemny stosunek).

Brak daty nie pociąga za sobą nieważności, jeśli wątpliwości powyższe da się usunąć w postępowaniu sądowym (tak wynika z orzecznictwa SN).

Linki sponsorowane

RADCA PRAWNY Spadki tel. 503-300-503 www.matysiak-radcaprawny.pl

Testament alograficzny

(art. 951 Kodeksu cywilnego)

Alograficzny = testament zwykły, ustnie wobec wójta (ale nie jest to testament ustny. Ustny jest test. szczególnym).

Wymogi:

• Ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego,
  
• W obecności 2 świadków
  
• Oświadczenie spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia,
  
• Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków,
  
• Protokół podpisują spadkodawca (jeśli nie może się podpisać to zaznacza się to w protokole), osoba wobec której wola została oświadczona (urzędnik) oraz świadkowie.
  
• Nie mogą w ten sposób sporządzić testamentu osoby głuche lub nieme.
  

Linki sponsorowane

RADCA PRAWNY Spadki tel. 503-300-503 www.matysiak-radcaprawny.pl

Stwierdzenie nabycia spadku

Spadkobierca nabywa spadek z mocy prawa z chwilą jego objęcia.

Nabycie stwierdza sąd – orzeczenie deklaratoryjne.

-Postępowanie w trybie nieprocesowym (669 – 679 KPC). W postępowaniu tym sąd z urzędu bada kto jest spadkobierca oraz czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne. Ważne jest zapewnienie zgłaszającego się spadkodawcy – to zapewnienie może być przyjęte za dowód, że nie ma innych spadkodawców. W zapewnieniu zgłaszający powinien oświadczyć wszystko co mu jest wiadome o testamentach spadkodawcy oraz o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby razem z nim.

-    stwierdzenie nabycia spadku pełni funkcję "legitymacyjną": względem O3, która nie twierdzi że jest spadkobiercą, spadkobierca może udowodnić swe prawa wynikające z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku. Jest to wyłączny dowód w tym zakresie. (Konieczny jest np. w sytuacji, gdy spadkobierca chce wobec O3 dochodzić wierzytelności wchodzącej w skład spadku albo w razie dochodzenia praw z weksla należącego do spadku).

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku

-    z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku może wystąpić osoba mająca interes prawny w uzyskaniu takiego stwierdzenia, w szczególności: spadkobierca (i jego spadkobierca), nabywca spadku, wierzyciel spadkowy lub wierzyciel spadkobiercy (gdy otwiera mu to drogę to egzekucji z nieruchomości spadkowej), osoba, która nabyła od spadkobiercy poszczególny przedmiot należący do spadku. Sąd Najwyższy: może także współwłaściciel nieruchomości w odniesieniu do dziedziczenia po innym współwłaścicielu, nawet jeśli sam nie dziedziczy);

-    uprawnienie o stwierdzenie nabycia spadku nie jest roszczeniem = nie przedawnia się.; wniosek o stwierdzenie nabycia spadku nie przerywa biegu zasiedzenia w stosunku do współspadkobiercy, który jest posiadaczem nieruchomości spadkowej.

-    natomiast stwierdzenie nabycia spadku nie może nastąpić przed upływem 6 m-cy od otwarcia spadku, chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. Ograniczenie dot. wydania postanowienia, nie dot. zaś wszczęcia postępowania (wszcząć postępowanie przed upływem 6 miesięcy można)

Postanowienie

-    postanowienie powinno obejmować cały spadek i wszystkich spadkobierców.

-    w postanowieniu sąd wymienia spadkodawcę, wszystkich spadkobierców oraz wysokość ich udziałów spadkowych (art. 677 § 1 KPC). Mimo zbycia spadku w postanowieniu wymienia się jako spadkobiercę zbywcę (a nie nabywcę).

-    sąd uchyli z urzędu postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku jeżeli dotyczyło ono spadku po osobie uznanej za zmarłą lub której zgon został stwierdzony postanowieniem sądu, a postanowienie o uznaniu tej osoby za zmarłą lub stwierdzeniu zgonu zostało uchylone.

Domniemanie

-    domniemywa się, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, jest spadkobiercą (art. 1025 § 2 KC).

-    dowód przeciwny tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku.

-    z wnioskiem o wszczęcie takiego postępowania może złożyć każdy zainteresowany, ale jeśli jest to osoba która była uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, to jej wniosek jest dopuszczalny tylko gdy opiera się na podstawie, jakiej ta osoba nie mogła powołać w postępowaniu o stwierdzenia nabycia spadku i gdy nie upłynął rok od dnia, w którym osoba ta taką możliwość uzyskała. Termin roczny nie dot. osoby, która nie brała udziału w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku.

Ochrona osób trzecich

Jeżeli ten, kto uzyskał stwierdzenie nabycia spadku, lecz spadkobiercą nie jest, rozporządza prawem należącym do spadku na rzecz O3, osoba, na której rzecz rozporządzenie następuje, nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działa w złej wierze.

Przesłanki ochrony są więc następujące:

(a)    dokonano czynności prawnej rozporządzającej (um. albo czynność jednostronna; ochrona nie dot. nabycia pod tytułem ogólnym – czyli zbycia spadku lub udziału w nim, ani też czynności o skutkach wyłącznie obligacyjnych);

(b)    dokonującym czynności była osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku;

(c)    rozporządzenie miało doprowadzić do nabycia prawa przez osobę trzecią albo zwolnienia jej z obowiązku;

(d)    prawo nabywa lub z obowiązku zwalniana jest O3 (a więc osoba spoza grona spadkobierców);

(e)    ta O3 nie była w złej wierze (przy czym ochroną objęte jest przekonanie, że dana osoba jest spadkobiercą, a nie przekonanie, że przedmiot rozporządzenia wchodzi w skład spadku; w złej wierze jest ten kto wie, że rozporządzający legitymujący się stwierdzeniem nabycia spadku nie jest spadkobiercą, ale ten, kto o tym nie wie, ale jego niewiedza wynika z rażącego niedbalstwa).

Linki sponsorowane

RADCA PRAWNY Spadki tel. 503-300-503 www.matysiak-radcaprawny.pl

Przyjęcie i odrzucenie spadku

Nabycie spadku nie jest obowiązkiem i zależy od jego woli spadkobiercy. Nabycie spadku następuje z mocy prawa z chwilą otwarcia spadku, ale spadkobierca w ciągu 6 miesięcy od dnia w którym dowiedział się o tytule swojego powołania do spadku może spadek przyjąć albo odrzucić.

Spadkobierca może:

1. przyjąć spadek bez ograniczenia za długi spadkowe (przyjęcie proste),
   
2. przyjąć spadek z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza),
   
3. spadek odrzucić
   

Wyjątek od tej zasady dot. Skarbu Państwa i gminy, które nie mogą odrzucić spadku przypadającego im z ustawy (mogą odrzucić gdy spadek przypada z testamentu). Skarb Państwa i gminy nie składają oświadczenia woli o przyjęciu spadku, a spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.

Oświadczenie: o przyjęciu albo odrzuceniu spadku spadkobierca może złożyć w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swojego powołania do spadku.

Brak oświadczenia = przyjęciem spadku wprost.

Wyjątek: gdy spadkobiercą jest osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia albo osoba prawna, wówczas brak oświadczenia w tym terminie oznacza przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Także jeżeli jeden ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza to uznaje się, że spadkobiercy, którzy nie złożyli w terminie żadnych oświadczeń przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Do czasu upływu terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku nabycie spadku przez spadkobiercę ma charakter tymczasowy, skutkiem czego:

1. spadkobierca nie może zbyć spadku ani udziału w nim w całości lub w części,
   
2. spadkobierca nie może uzyskać stwierdzenia nabycia spadku (1026 kc)
   
3. w zakresie odp. za długi spadek jest oddzielony od majątku spadkobiercy.
   

   Z chwilą przyjęcia spadku nabycie staje się definitywne (nie można już spadku odrzucić).
   

   Odrzucenie spadku = spadkobierca zostaje wyłączony od dziedziczenia tak jakby nie dożył otwarcia spadku (art. 1020 kc). Oznacza to, że spadkobierca odrzucający spadek jest traktowany tak, jakby w chwili otwarcia spadku nie miał zdolności dziedziczenia.
   

   Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku
   

4. może być tylko bezwarunkowe, a jego skutki nie mogą być ograniczone terminem. Oświadczenie złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu jest nieważne (art. 1018 kc),
   
5. nie może być odwołane,
   
6. jest niepodzielne tzn. nie można spadku częściowo przyjąć i częściowo odrzucić (art. 1014 §3 kc). Takie rozwiązanie wynika z faktu, że przy dziedziczeniu następuje sukcesja generalna- spadkobierca wchodzi w ogół praw i obowiązków zmarłego. Nie jest więc możliwe nabycie części praw i części obowiązków.
   

   ale: Spadkobierca powołany do spadku zarówno z mocy testamentu, jak i z mocy ustawy może spadek odrzucić jako spadkobierca testamentowy, a przyjąć spadek jako spadkobierca ustawowy
   

7. składa się przed sądem rejonowym lub notariuszem. Można je złożyć ustnie lub pisemnie z podpisem urzędowo poświadczonym (pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku też musi być z podpisem urzędowo poświadczonym) - art. 1018 § 3 kc,
   

   Odrzucenie z pokrzywdzeniem wierzycieli:
   

• każdy z wierzycieli, którego wierzytelność istniała w chwili odrzucenia spadku, może żądać, ażeby odrzucenie spadku zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego według przepisów o ochronie wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika.
  
• Uznania odrzucenia spadku za bezskuteczne można żądać w ciągu 6 m-cy od powzięcia wiadomości o odrzuceniu spadku, max. 3 lat od odrzucenia spadku.
  

Transmisja (art. 1017 kc) - to sytuacja, gdy spadkobierca (transmitent) zmarł przed upływem terminu do złożenia oświadczenia = takie oświadczenia mogą złożyć jego spadkobiercy (transmitariusze), a termin do złożenia takiego oświadczenia nie może się skończyć wcześniej niż termin do złożenia oświadczenia co do spadku po zmarłym spadkobiercy.

Linki sponsorowane

RADCA PRAWNY Spadki tel. 503-300-503 www.matysiak-radcaprawny.pl

 

 

 

Przyczyny wydziedziczenia

Wydziedziczenie = pozbawienie prawa do zachowku (nie mylić z testamentem negatywnym polegającym na pominięciu spadkobiercy ustawowego, który zachowuje pr, do zachowku).

Może nastąpić tylko w testamencie.

Może dot.: zstępnych, małżonka lub rodziców.

Nie można wydziedziczyć pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu.

Przyczyny:

Jeżeli uprawniony do zachowku:

(1)        wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zas. wp. społ.

(2)        dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;

(3)        uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych np. obowiązek opieki i pomocy niedołężnemu rodzicowi.

Przyczyna wydziedziczenia powinna wynikać z treści testamentu. Jeśli nie wynika, to wydziedziczenie bezskuteczne.

Wydziedziczenie jest bezskuteczne, jeśli jego przyczyna nie wynika z testamentu lub w rzeczywistości nie istniała.

Skutki:

-    utrata prawa do zachowku;

-    zstępni wydziedziczonego zstępnego są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżył on spadkodawcę – jest o własne prawo takich zstępnych , powstające w ich osobach.

-    jeżeli spadkodawca skutecznie wydziedziczył swojego zstępnego i nie określił spadkobierców, wówczas zstępni wydziedziczonego zstępnego dojdą do spadku (wobec braku spadkobierców testamentowych) jako spadkobiercy ustawowi.

Przebaczenie:

-    spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku jeżeli mu przebaczył;

-    jeżeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem;

-    przebaczenie to akt uczuciowy (puszczenie w niepamięć doznanej krzywdy czy odczutej urazy). Nie jest to oświadczenie woli – to działanie prawne, czyn podobny do czynności prawnej. Przepisy o oświadczeniach woli mogą być jednak użyteczne (brak świadomości i swobody, błąd, groźba – powodują bezskuteczność przebaczenia); przebaczenie może być wyrażone w dowolny sposób, także w sposób dorozumiany;

-    przebaczyć można tylko osobiście (nie można upoważnić do przebaczenia);

-    przebaczenie nie może być dokonane pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu;

-    zdaniem przeważającego poglądu komentatorów przebaczenie dokonane po sporządzeniu testamentu może nastąpić tylko w drodze sporządzenia nowego testamentu. Odmiennie Sąd Najwyższy – przebaczenie dokonane po wydziedziczeniu jest skuteczne bez względu na formę, w jakiej nastąpiło.

Linki sponsorowane

RADCA PRAWNY Spadki tel. 503-300-503 www.matysiak-radcaprawny.pl

Wyłączenie od dziedziczenia

Przesłanki wyłączenia małżonka od dziedziczenia:

Małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione. (Rozwód ani separacja nie mogą być orzeczone po śmierci małżonka w trakcie procesu rozwodowego – takie postępowanie ulega umorzeniu).

Dot. wyłącznie dziedziczenia ustawowego.

Przesłanki:

    (a)    małżonek, o którego wyłączeni wychodzi, w chwili śmierci małżonka-spadkodawcy pozostawał z nim w związku małżeńskim

    (b)    małżonek spadkodawca jeszcze za życia wystąpił z żądaniem rozwodu lub separacji z winy małżonka – albo jako powód, albo jako pozwany, który w trakcie postępowania wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z winy małżonka (także gdy zgodził się na rozwód z winy powoda);

    (c)    postępowanie było już i jeszcze w toku (pozew wniesiony i nie cofnięty;

    (d)    żądanie orzeczenia rozwodu lub separacji z winy pozostałego przy życiu małżonka było uzasadnione (a więc poza winą małżonka muszą zachodzić wszystkie przesłanki niezbędne do orzeczenia rozwodu lub separacji).

Legitymacja:

-    Wyłączenia może żądać każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem (nie może się tego domagać Skarb Państwa).

-    termin do wytoczenia powództwa wynosi 6 m-cy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż 1 jeden rok od otwarcia spadku.

-    jest to termin zawity, jego bieg (tzn., bieg terminu 6-miesięcznego) może rozpoczynać się odrębnie )i biegnie odrębnie) dla każdego spadkobiercy (w zależności od tego kiedy się dowiedział o otwarciu spadku.

Skutki:

• Wyłączenie małżonka od dziedziczenia następuje na mocy orzeczenia sądu. Orzeczenie działa ex tunc i wywołuje skutki względem wszystkich współspadkobierców wyłączonego małżonka (także tych, którzy nie wystąpili o wyłączenie małżonka).
  
• Traci prawo do zachowku.
  

Stwierdzenie nabycia spadku è Kancelaria Prawna (Poznań)

Polecenie

Polecenie jako rozrządzenie testamentowe

Polecenie = rozrządzenie testamentowe, które nakłada na spadkobiercę lub zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania bez czynienia kogokolwiek wierzycielem.

Niewykonanie polecenia nie powoduje powstania odp. odszkodowawczej.

Obowiązek może zostać nałożony w interesie samego spadkodawcy (np. ufundowanie tablicy pamiątkowej na domu, w którym spadkodawca mieszkał).

Wykonania polecenia może żądać: każdy ze spadkobierców, jak również wykonawca testamentu, chyba że polecenie ma wyłącznie na celu korzyść obciążonego poleceniem ( np. przeznaczenie uzyskanej sumy na regularne wizyty u dentysty). Jeżeli polecenie ma na względzie interes społeczny, wykonania polecenia może żądać także właściwy organ państwowy.

Uprawniona osoba może wystąpić z żądaniem wykonania polecenia niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu, chyba, że spadkodawca wyraził odmienną wolę.

Zapisobierca obciążony poleceniem może powstrzymać się z jego wykonaniem aż do chwili wykonania zapisu przez spadkobiercę. 

Jeżeli osoba, na której rzecz został uczyniony zapis z obowiązkiem wykonania polecenia, nie chce lub nie może być zapisobiercą, spadkobierca zwolniony od obowiązku wykonania zapisu powinien w braku odmiennej woli spadkodawcy polecenie wykonać.

Linki sponsorowane

RADCA PRAWNY Obsługa prawna firm tel. 503-300-503 www.matysiak-radcaprawny.pl

  

Odpowiedzialność za długi spadkowe

Zasady odpowiedzialności spadkobierców za długi spadkowe (przed przyjęciem spadku i po przyjęciu spadku, po dziale spadku)

Do chwili przyjęcia spadku (lub upływu terminu) = majątek spadkowy i osobisty spadkobiercy pozostają oddzielone od siebie = odp. jedynie przedmiotami należącymi do spadku.

Od chwili przyjęcia spadku:

• Przyjęcie wprost (lub upływ terminu na oświadczenie) = odp. całym majątkiem osobistym bez ograniczenia.
  
• Przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza = odp. całym majątkiem osobistym z ograniczeniem do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku.
  

Ograniczenie odpada, gdy spadkobierca podstępnie nie podał do inwentarza przedmiotów należących do spadku albo podał do inwentarza nie istniejące długi.

Za przyjmujących z dobrodziejstwem inwentarza uważa się także:

• Osoby nie posiadające pełnej zdolności do czynności prawnych bądź istnieją podstawy do jego całkowitego ubezwłasnowolnienia,
  
• Osoby prawne,
  
• Jeżeli 1 ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza uważa się, że także spadkobiercy, którzy nie złożyli w terminie żadnego oświadczenia, przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
  
• Skarb Państwa lub gmina jako spadkobiercy z mocy ustawy.
  

Do chwili działu spadku odpowiedzialność za długi spadkowe jest solidarna.

Od chwili działu spadku ustaje ich odpowiedzialność solidarna. Każdy odpowiada samodzielnie w stosunku do wielkości swojego udziału (art. 1034 kc).

Uwaga! Dział spadku nie obejmuje długów spadkowych.

Dział spadku następuje z chwilą zawarcia um. o dział spadku lub z chwilą uprawomocnienia się postanowienia działowego.

Odp. z tyt. zapisów i poleceń jest zawsze ograniczona do wartości stanu czynnego spadku.

Linki sponsorowane

RADCA PRAWNY Obsługa prawna firm tel. 503-300-503 www.matysiak-radcaprawny.pl

 

 

 

 

Dział spadku

(Zob. Informator - Postępowanie w sprawach spadkowych)

Z działem spadku mamy do czynienia gdy spadek przypada kilku spadkobiercom;

Do momentu dokonania działu = wspólność majątku spadkowego = spadkobiercy mają ułamkowy udział w całym spadku, a nie w poszczególnych przedmiotach.

-    do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, z zachowaniem dalszych przepisów kodeksu cywilnego dot. spadków.

Przedmiotem działu mogą być jedynie aktywa, a nie długi spadkowe. Ewentualne uregulowanie kto i za jakie długi odpowiada wywołuje skutki jedynie w stosunkach wewnętrznych.

Możność dokonania działu spadku nie jest ograniczona w czasie.

Sposoby działu spadku:

1) Dział umowny na mocy um. m. wszystkimi spadkobiercami.

Uczestniczyć muszą wszyscy spadkobiercy (w braku choćby jednego um. nieważna); "wszyscy współspadkobiercy" to nie tylko osoby dziedziczące po wspólnym spadkodawcy, ale też spadkobiercy zmarłego współspadkobiercy czy też nabywca udziału spadkowego;

Um. o dział spadku może zostać zawarta w dowolnej formie – wyjątek: gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, a um. tę nieruchomość obejmuje, powinna ona zostać w całości zawarta w formie pisemnej. W takiej sytuacji cała um., a nie tylko postanowienia dotyczące nieruchomości, musza być w formie aktu – w przeciwnym razie cała um. nieważna.

W umowie powinny zostać uregulowane wszelkie wzajemne stosunki spadkobierców odnoszące się do majątku spadkowego (np. ustalenia co do zapisów, ustalenia co do zaliczania darowizn na schedy spadkowe)

Um. o dział spadku może być zawarta w formie ugody sądowej w toczącym się już postępowaniu o dział spadku.

Stosuje się przepisy o wadach oświadczeń woli z tym, że w przypadku błędu wymogi są zaostrzone – uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli może nastąpić tylko wtedy, gdy błąd dotyczył stanu faktycznego, który strony uważały za niewątpliwy.

-    "stan faktyczny" – szerokie rozumienie, np., nie tylko stan techniczny przedmiotów spadkowych, ale też wielkość udziałów spadkowych, dziedziczność niektórych praw);

-    w błędzie muszą być wszyscy zawierający um.; błąd musi być istotny subiektywnie i obiektywnie.

2) Dział sądowy na mocy orzeczenia sądu na podstawie żądania któregokolwiek ze spadkobierców

Z wnioskiem wystąpić może każdy współspadkobierca, nabywca udziału spadkowego oraz ich spadkobiercy.

Sporne czy może wystąpić nabywca udziału w przedmiocie należącym do spadku – SN: tak, jeśli konkretny przedmiot objęty umową zbycia obejmuje cały lub prawie cały spadek, a w okolicznościach sprawy dopatrzyć się można rzeczywistej woli stron zbycia spadku lub udziału w całym spadku.

Wierzyciel spadkobiercy nie może wnosić o dział, ale może w ramach egzekucji doprowadzić do zajęcia uprawnienia dłużnika-spadkobiercy i wykonując zajęte uprawnienie wnieść o dział spadku.

Odpowiednie stosowanie art. 210 – poprzez czynność prawną na czas nie dłuższy niż 5 lat można wyłączyć uprawnienia współspadkobierców do żądania działu

Wniosek o dział przerywa bieg zasiedzenia w stosunku do współspadkobiercy będącego posiadaczem nieruchomości należącej do spadku (wniosek o stwierdzenie nabycia spadku – nie).

Orzeczenie ma charakter konstytutywny.

Dział częściowy:

Różnice przy umownym i sądowym:

    (a)    dział umowny – spadkobiercy mogą wedle swego uznania objąć działem cały spadek, bądź ograniczyć objęcie działem tylko niektórych przedmiotów spadkowych. Ograniczenie działu do części oznacza zarówno objęcie działem tylko niektórych przedmiotów spadkowych, jak i przeprowadzenie działu tylko co do niektórych idealnych części spadku.

    (b)    dział sądowy – obowiązuje zasada, że dział powinien objąć cały spadek. Ograniczenie do części może nastąpić z ważnych powodów. Ważnym powodem może być np. zgodny wniosek wszystkich spadkobierców o dokonanie działu częściowego. Ważność powodów zawsze oceniać należy na tle okoliczności danej sprawy.

Jeżeli po dokonaniu działu (sądowego czy umownego) okazało się, że niektóre przedmioty zostały w nim pominięte lub gdy dokonano jedynie działu częściowego, może dojść do uzupełniającego działu spadku.

Na żądanie 2 lub więcej spadkobierców sąd może wydzielić im schedy spadkowe w całości lub w części w taki sposób, że przyzna im pewien przedmiot lub pewne przedmioty należące do spadku jako współwłasność w określonych częściach ułamkowych. Sąd nie jest związany żądaniem. Może też orzec na skutek takiego żądania pomimo sprzeciwu pozostałych spadkobierców.

Skutki:

• ustaje wspólność majątku spadkowego;
  
• um. o dział spadku lub prawomocne orzeczenie sądowe o dziale stanowią tytuł własności rzeczy.
  

Zasady zaliczania darowizn

Dot. tylko dziedziczenia ustawowego;

Jeżeli dział spadku następuje pomiędzy zstępnymi albo zstępnymi i małżonkiem spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn. Wyjątki:

• z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna została dokonana ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia (oświadczenie takie może być zawarte w umowie darowizny, w testamencie, może być odrębnym oświadczeniem woli).
  
• spadkodawca może włożyć obowiązek zaliczenia darowizny na schedę spadkową także na spadkobiercę ustawowego innego niż wskazani powyżej (np. rodzice, rodzeństwo)
  
• nie podlegają zaliczeniu na schedę spadkową drobne darowizny zwyczajowo w danych stosunkach przyjęte (ocenia się w okolicznościach danego przypadku biorąc pod uwagę w szczególności stan majątkowy spadkodawcy i obdarowanego; z reguły będą to prezenty z okazji świąt, urodzin, imienin).
  

Zaliczanie darowizn wpływa jedynie na ustalenie sched przypadających poszczególnym spadkobiercom. Nie wpływa na skuteczność darowizn, na wysokość udziałów spadkowych ani na odpowiedzialność za długi spadkowe.

-    SN: w przypadku małżonka – zalicza się tylko darowizny z okresu trwania małżeństwa, nie wlicza się darowizn z okresu przedmałżeńskiego.

-    jeżeli wartość darowizny podlegającej zaliczeniu przewyższa wartość schedy spadkowej, spadkobierca nie jest obowiązany do zwrotu nadwyżki. W takim wypadku nie uwzględnia się przy dziale spadku ani darowizny, ani spadkobiercy zobowiązanego do jej zaliczenia.

-    dalszy zstępny spadkodawcy, dziedziczący w miejsce wstępnego, obowiązany jest do zaliczenia na schedę spadkową darowizny uczynionej przez spadkodawcę jego wstępnemu, jak i uczynione przez spadkodawcę na rzecz tego dalszego zstępnego.

-    zasady zaliczania darowizn stosuje się odpowiednio do poniesionych przez spadkodawcę na rzecz zstępnego kosztów wychowania oraz wykształcenia ogólnego i zawodowego, o ile koszty te przekraczają przeciętną miarę przyjętą w danym środowisku.

Rękojmia

Po dokonaniu działu spadku spadkobiercy są wzajemnie obowiązani do rękojmi za wady fizyczne i prawne według przepisów o rękojmi przy sprzedaży (zarówno przy dziale umownym, jak i sądowym). Jest to jednak rękojmia rozszerzona, gdyż w odniesieniu do wierzytelności spadkowych rozciąga się także na wypłacalność dłużnika.

Linki sponsorowane

RADCA PRAWNY Obsługa prawna firm tel. 503-300-503 www.matysiak-radcaprawny.pl

   

Świadek testamentu

Niemożność bycia świadkiem przy sporządzaniu testamentu (art. 956 KC)

Świadkiem testamentu (zwykłego i szczególnego) nie może być:

Nieżność bycia świadkiem testamentu bezwzględna:

• kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych;
  
• niewidomy, głuchy lub niemy;
  
• kto nie może czytać i pisać;
  
• kto nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament;
  
• skazany prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania
  

Nieżność bycia świadkiem testamentu względna = osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść, małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci 1 i 2 stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia = nieważne jest tylko postanowienie, które przysparza korzyści tym osobom.

Jednakże gdy z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez nieważnego postanowienia spadkodawca nie sporządziłby testamentu danej treści, nieważny jest cały testament.

Zdolność bycia świadkiem ocenia się wg stanu z chwili sporządzania testamentu. Zmiany następujące po tej chwili (np. utrata wzroku, zawarcie małżeństwa z osobą, dla której w testamencie przewidziano korzyść) pozostają bez wpływu na ważność testamentu.

Linki sponsorowane

RADCA PRAWNY Obsługa prawna firm tel. 503-300-503 www.matysiak-radcaprawny.pl

Niegodność dziedziczenia

Przyczyny:

(1) Niegodny spadkobierca dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy

(2) Niegodny spadkobierca podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;

(3) Niegodny spadkobierca umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

Skutki:

• uznanie z niegodnego następuje na mocy orzeczenia sądu. Ma ono charakter konstytutywny. Jest skuteczne ex tunc.
  
• niegodny spadkobierca zostaje wyłączony od dziedziczenia tak, jakby nie dożył otwarcia spadku
  
• udział spadkowy uznanego za niegodnego dziedziczenia przypada innym osobom – albo spadkobiercom testamentowym w ramach podstawienia lub przyrostu, albo spadkobiercom ustawowym).
  
• uznany za niegodnego dziedziczenia traci prawo do zachowku.
  

Sposób uznania za niegodnego dziedziczenia

• na podstawie orzeczenia sądu;
  
• żądanie uznania spadkobiercy za niegodnego sąd rozpoznaje w procesie. Żądanie uznania za niegodnego może być zgłoszone w powództwie wzajemnym (np., gdy niegodny wystąpił przeciwko innemu spadkobiercy o zachowek);
  
• legitymacja czynna: każdy, kto ma w tym interes. Należy to rozumieć szeroko – będą to przede wszystkim osoby odnoszące korzyść z uznania spadkobiercy za niegodnego (współspadkobiercy, osoby powołane w dalszej kolejności które dojdą do spadku w razie niegodności spadkobiercy), spadkobierca zobowiązany do zachowku, spadkobierca lub zapisobierca (w razie dalszego zapisu) obciążony zapisem na rzecz O3. Z powództwem wystąpić może którakolwiek z osób legitymowanych czynnie. Może też prokurator.
  
• ciężar dowodu – powód musi udowodnić fakty uzasadniające niegodność. Pozwany musi udowodnić fakty wyłączające niegodność dziedziczenia (np. przebaczenie).
  

Termin

• Z żądaniem o uznanie za niegodnego dziedziczenia można wystąpić w ciągu 1 roku od dnia, w którym legitymowany dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat 3 od otwarcia spadku.
  
• termin roczny nie może zacząć biec przed otwarciem spadku;
  
• są to terminy zawite.
  

Przebaczenie:

• spadkobierca nie może być uznany za niegodnego dziedziczenia jeżeli spadkodawca mu przebaczył;
  
• jeżeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem;
  
• przebaczenie to akt uczuciowy (puszczenie w niepamięć doznanej krzywdy czy odczutej urazy). Nie jest to oświadczenie woli – to działanie prawne, czyn podobny do czynności prawnej. Przepisy o oświadczeniach woli mogą być jednak użyteczne (brak świadomości i swobody, błąd, groźba – powodują bezskuteczność przebaczenia); przebaczenie może być wyrażone w dowolny sposób, także w sposób dorozumiany;
  
• do skuteczności przebaczenia niezbędne jest by spadkodawca przebaczając znał zachowanie uzasadniające niegodność;
  
• przebaczyć można tylko osobiście (nie można upoważnić do przebaczenia);
  
• przebaczenie nie może być dokonane pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu.
  

Niegodność dziedziczenia = instytucja mająca na celu zapobieżenie dziedziczeniu przez osoby, które zwracają się przeciwko spadkodawcy, naruszają swobodę testowania lub w inny sposób wpływają na porządek dziedziczenia.

Do uznania za niegodnego dziedziczenia może dojść bez względu na to czy taka była wola spadkodawcy lub czy spadkodawca znał przyczynę niegodności.

Za niegodne dziedziczenia mogą być uznane także osoby prawne. Niegodność dziedziczenia może uzasadniać zachowanie organów osoby prawnej;

Uznanie za niegodnego dziedziczenia dot. zarówno dziedziczenia ustawowego, jak i testamentowego.

Linki sponsorowane

RADCA PRAWNY Obsługa prawna firm tel. 503-300-503 www.matysiak-radcaprawny.pl