(Zob. Informator - Postępowanie w sprawach spadkowych)
Z działem spadku mamy do czynienia gdy spadek przypada kilku spadkobiercom;
Do momentu dokonania działu = wspólność majątku spadkowego = spadkobiercy mają ułamkowy udział w całym spadku, a nie w poszczególnych przedmiotach.
- do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, z zachowaniem dalszych przepisów kodeksu cywilnego dot. spadków.
Przedmiotem działu mogą być jedynie aktywa, a nie długi spadkowe. Ewentualne uregulowanie kto i za jakie długi odpowiada wywołuje skutki jedynie w stosunkach wewnętrznych.
Możność dokonania działu spadku nie jest ograniczona w czasie.
1) Dział umowny na mocy um. m. wszystkimi spadkobiercami.
Uczestniczyć muszą wszyscy spadkobiercy (w braku choćby jednego um. nieważna); "wszyscy współspadkobiercy" to nie tylko osoby dziedziczące po wspólnym spadkodawcy, ale też spadkobiercy zmarłego współspadkobiercy czy też nabywca udziału spadkowego;
Um. o dział spadku może zostać zawarta w dowolnej formie – wyjątek: gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość, a um. tę nieruchomość obejmuje, powinna ona zostać w całości zawarta w formie pisemnej. W takiej sytuacji cała um., a nie tylko postanowienia dotyczące nieruchomości, musza być w formie aktu – w przeciwnym razie cała um. nieważna.
W umowie powinny zostać uregulowane wszelkie wzajemne stosunki spadkobierców odnoszące się do majątku spadkowego (np. ustalenia co do zapisów, ustalenia co do zaliczania darowizn na schedy spadkowe)
Um. o dział spadku może być zawarta w formie ugody sądowej w toczącym się już postępowaniu o dział spadku.
Stosuje się przepisy o wadach oświadczeń woli z tym, że w przypadku błędu wymogi są zaostrzone – uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli może nastąpić tylko wtedy, gdy błąd dotyczył stanu faktycznego, który strony uważały za niewątpliwy.
- "stan faktyczny" – szerokie rozumienie, np., nie tylko stan techniczny przedmiotów spadkowych, ale też wielkość udziałów spadkowych, dziedziczność niektórych praw);
- w błędzie muszą być wszyscy zawierający um.; błąd musi być istotny subiektywnie i obiektywnie.
2) Dział sądowy na mocy orzeczenia sądu na podstawie żądania któregokolwiek ze spadkobierców
Z wnioskiem wystąpić może każdy współspadkobierca, nabywca udziału spadkowego oraz ich spadkobiercy.
Sporne czy może wystąpić nabywca udziału w przedmiocie należącym do spadku – SN: tak, jeśli konkretny przedmiot objęty umową zbycia obejmuje cały lub prawie cały spadek, a w okolicznościach sprawy dopatrzyć się można rzeczywistej woli stron zbycia spadku lub udziału w całym spadku.
Wierzyciel spadkobiercy nie może wnosić o dział, ale może w ramach egzekucji doprowadzić do zajęcia uprawnienia dłużnika-spadkobiercy i wykonując zajęte uprawnienie wnieść o dział spadku.
Odpowiednie stosowanie art. 210 – poprzez czynność prawną na czas nie dłuższy niż 5 lat można wyłączyć uprawnienia współspadkobierców do żądania działu
Wniosek o dział przerywa bieg zasiedzenia w stosunku do współspadkobiercy będącego posiadaczem nieruchomości należącej do spadku (wniosek o stwierdzenie nabycia spadku – nie).
Orzeczenie ma charakter konstytutywny.
Dział częściowy:
Różnice przy umownym i sądowym:
(a) dział umowny – spadkobiercy mogą wedle swego uznania objąć działem cały spadek, bądź ograniczyć objęcie działem tylko niektórych przedmiotów spadkowych. Ograniczenie działu do części oznacza zarówno objęcie działem tylko niektórych przedmiotów spadkowych, jak i przeprowadzenie działu tylko co do niektórych idealnych części spadku.
(b) dział sądowy – obowiązuje zasada, że dział powinien objąć cały spadek. Ograniczenie do części może nastąpić z ważnych powodów. Ważnym powodem może być np. zgodny wniosek wszystkich spadkobierców o dokonanie działu częściowego. Ważność powodów zawsze oceniać należy na tle okoliczności danej sprawy.
Jeżeli po dokonaniu działu (sądowego czy umownego) okazało się, że niektóre przedmioty zostały w nim pominięte lub gdy dokonano jedynie działu częściowego, może dojść do uzupełniającego działu spadku.
Na żądanie 2 lub więcej spadkobierców sąd może wydzielić im schedy spadkowe w całości lub w części w taki sposób, że przyzna im pewien przedmiot lub pewne przedmioty należące do spadku jako współwłasność w określonych częściach ułamkowych. Sąd nie jest związany żądaniem. Może też orzec na skutek takiego żądania pomimo sprzeciwu pozostałych spadkobierców.
Skutki:
- ustaje wspólność majątku spadkowego;
- um. o dział spadku lub prawomocne orzeczenie sądowe o dziale stanowią tytuł własności rzeczy.
Zasady zaliczania darowizn
Dot. tylko dziedziczenia ustawowego;
Jeżeli dział spadku następuje pomiędzy zstępnymi albo zstępnymi i małżonkiem spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn. Wyjątki:
- z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna została dokonana ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia (oświadczenie takie może być zawarte w umowie darowizny, w testamencie, może być odrębnym oświadczeniem woli).
- spadkodawca może włożyć obowiązek zaliczenia darowizny na schedę spadkową także na spadkobiercę ustawowego innego niż wskazani powyżej (np. rodzice, rodzeństwo)
- nie podlegają zaliczeniu na schedę spadkową drobne darowizny zwyczajowo w danych stosunkach przyjęte (ocenia się w okolicznościach danego przypadku biorąc pod uwagę w szczególności stan majątkowy spadkodawcy i obdarowanego; z reguły będą to prezenty z okazji świąt, urodzin, imienin).
Zaliczanie darowizn wpływa jedynie na ustalenie sched przypadających poszczególnym spadkobiercom. Nie wpływa na skuteczność darowizn, na wysokość udziałów spadkowych ani na odpowiedzialność za długi spadkowe.
- SN: w przypadku małżonka – zalicza się tylko darowizny z okresu trwania małżeństwa, nie wlicza się darowizn z okresu przedmałżeńskiego.
- jeżeli wartość darowizny podlegającej zaliczeniu przewyższa wartość schedy spadkowej, spadkobierca nie jest obowiązany do zwrotu nadwyżki. W takim wypadku nie uwzględnia się przy dziale spadku ani darowizny, ani spadkobiercy zobowiązanego do jej zaliczenia.
- dalszy zstępny spadkodawcy, dziedziczący w miejsce wstępnego, obowiązany jest do zaliczenia na schedę spadkową darowizny uczynionej przez spadkodawcę jego wstępnemu, jak i uczynione przez spadkodawcę na rzecz tego dalszego zstępnego.
- zasady zaliczania darowizn stosuje się odpowiednio do poniesionych przez spadkodawcę na rzecz zstępnego kosztów wychowania oraz wykształcenia ogólnego i zawodowego, o ile koszty te przekraczają przeciętną miarę przyjętą w danym środowisku.
Rękojmia
Po dokonaniu działu spadku spadkobiercy są wzajemnie obowiązani do rękojmi za wady fizyczne i prawne według przepisów o rękojmi przy sprzedaży (zarówno przy dziale umownym, jak i sądowym). Jest to jednak rękojmia rozszerzona, gdyż w odniesieniu do wierzytelności spadkowych rozciąga się także na wypłacalność dłużnika.
Linki sponsorowane
RADCA PRAWNY |
